Militaire wapens zijn er in grote aantallen gemaakt maar even zo hard weer opgebruikt of gemoderniseerd. Gebruikt, nou dan zit er wel eens een deukje in. Hagelnieuw uit het depot, het is maar wat je wilt.

Ook wel ruiterpistolen genoemd.

De onder en bovenkant van het pistool Noeufcour. Boven op de loop is een stempel/keur. Mogelijk IM of IN. Bij IN kan je denken aan Jean Neufcour.

No.2. Pistool van het Regiment Garde Dragonders.

No2. Maker onbekend. Met bolle slotplaat en haan. Dan gaan we naar 1770-1795. Op deze foto niet zo goed te zien maar wel interessant is het rond doorlopende snijwerk onder de voorkant van de trekkerbeugel  die in een golf de linker en de rechterzijde verbinden. Dit komt vaak voor bij geweren en pistolen uit de periode 1770-1795 gemaakt in Culemborg en Amsterdam.

No.3. Pistool van het Cavalerie Regiment Buijs uit 1742.

Op de duimplaat staat D    N6  De D zal staan voor 4e Compagnie Dragonders. 

De N 6 voor wapen Nr. 6.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                               Het Slot.  Rechts aan de onderrand minimale resten van de gravering     FORMEZ  A MASTRICHT.

Het contract uit 1742 voor levering van 180 karabijnen en 180 koppels pistolen.

ANTIQUE WEAPONS Nederland antieke wapens.

 
11 december 2014.
Culemborgs vuursteenpistool. Lang 380mm.
Loop 215mm. Kaliber 18mm. Slot 130mm met ijzeren pan.

Op de tegenplaat van het slot X - No 78.
Er naast in het hout  LG  Dit stempel komt ook voor in het hout van een jagerbuks met op de loop het stedenwapen/stempel van Culemborg. 
DK = Dumolin Kuilenburg? Hij wordt vermeld in 1797 als werkend bij de geweerfabriek in Culemborg.
7 8 Betekenis mij niet bekend. Jaartal?        

 Op  het slot de gekroonde stempel en kuilenburg. Het lijkt wel of er nog iets overheen gestempeld is. Helaas niet duidelijk genoeg.
 
De herkomst van het pistool is Minden in west Duitsland zo'n 125km ten oosten van Enschede. Bij verwerving is het in volkomen onberoerde vuile staat.
De bovenste haanlip en het onderste stuk van de kolf ontbreken.(zie onderste foto) Dat is gerestaureerd. De staat waarin het pistool zich bevond doet veronderstellen dat het ter reparatie in een depot of herstelwerkplaats is terecht gekomen. Daar is vergeten en nu weer is teruggekomen in het land van herkomst.

In verzamellaarskringen zijn mij 2 gelijke exemplaren bekend.
Dit pistool lijkt erg op het NL vuursteenpistool M 1815.




Geweerfabriek Culemborg (Kuilenburg, Kulenburg of Kulemburg) 1759-1812.
Directeuren,
1759-1777 Jean Dusseau. 
1777-1798 A.J. van Schenk.
1798-1809 David Maritz.
1809-1812 J. de Villers.


Het ontbreken van een naamstempel op het slot doet veronderstellen dat het gefabriceerd is onder A.J. van Schenk. 7 8 zou het jaar kunnen zijn. Het is de tijd van de Republiek der Verenigde Nederlanden. Mogelijk doorgebruikt in de Bataafse Republiek (1795-1805) en het Koninkrijk Holland (1806-1810) De opvolger wordt het Cavalerie pistool M.1807.

Vuursteen pistool M 1807.
Lang 430mm loop 260mm kaliber 18mm.
Op de slotplaat gestempeld met D M (David Maritz 1798-1809) en KULENBURG  onder kroon.






Een variant (voorloper) hiervan vindt U in mijn Blog over FOKKENBERG Utrecht

Vuursteen pistool naar Brits model vervaardigd in luik.

Mogelijk in gebruik geweest bij de Nederlandse Cavalerie 1813-1815 bij gebrek aan pistolen M.1815.
Zo noemt het NMM Nationaal Militair Museum Soesterberg Nederland het pistool wat ik hier ga bespreken
In hun collecte zijn het Nr.012938 en 013258 en 013301.
Van boven naar beneden;
1. Brits E.I.C. East India Compagnie vuursteenpistool gemerkt op de slotplaat met de leeuw = na 1804. Lang 38,5cm. loop 22,7cm. kaliber 18mm.

 Het Britse National Army Museum omschrijft het als,

New Land Pattern flintlock pistol, post 1802 for East India Company

 New Land Pattern pistols were first produced for the British service in 1802. The swivel rammer and raised semi-water proof pan marked a technolgical advance in flintlock pistols. The 23cm barrel and .65in calibre of the earlier patterns were retained. The flat butt-plate and lanyard ring are unique to the East India Company pattern and this style of stock remained the basis of all subsequent pistols in Company service.

 

2 en 3. Twee Nederlands/Belgie Vuursteenpistolen gemaakt in Luik.

Lang 39cm. Loop 22,8cm. Kaliber 18mm.

Je komt deze Belgische pistolen al vele jaren tegen in de handel en op veilingen waarbij er verschillende omschrijvingen worden gehanteerd.
Niemand weet exact wanneer en voor wie zij gemaakt zijn.
Ik ga hier een poging wagen ze te plaatsen in de tijd.

Het aanzien.

Het vuursteenslot ziet er uit als gebruikt in het 4e kwart van de 18e eeuw.
Iets bolle slotplaat.
Zwanenhals haan.
Rechtstaande ijzeren pan.

Het pistool heeft geen vaste laadstok wat te maken heeft met een bewapening van de Cavalerist met pistool en karabijn. Zij hebben een losse laadstok die voor beide wapens gebruikt kan worden. Dit systeem is van toepassing in de Cavalerie van Nederland en Oostenrijk.



De greep heeft een platte kap met ring volledig gelijk aan het Britse E.I.C. pistool.
Hier is ook goed te zien dat de staart van de trekkerbeugel doorloopt op de greepkap. Dat is niet altijd het geval. Er is ook een uitvoering met een kortere staart die eindigt in het hout.

Het fabricageproces.

Luik (Liège) is rond 1770-1780 een van de grootste productiecentra van hand en schouderwapens in de wereld. Het heeft alles te maken met vraag en Luik is goedkoop.                                            
Fabrikanten zijn de leveranciers en sluiten de contracten af met hun klanten.
Er zijn geen fabrieken zoals wij die in onze tijd kennen, alles wordt gemaakt en gemonteerd door thuiswerkers of in kleine werkplaatsen.
Er wordt uitsluitend gewerkt op bestelling en naar model. De opdrachtgever bepaalt
De "Fabrikant" organiseert en levert.
Het resultaat van dit handwerk is dat in detail en maatvoering het eindproduct onderling wat verschillen vertoond.
Het Prinsbisdom Luik (op de kaart groen) is een aparte staat en in tegenstelling tot België minder afhankelijk van Oostenrijk.

Revolutietijd.

In het midden van de 18e eeuw ontwikkeld zich het verlicht denken. De zittende machthebbers komen steeds meer onder druk.
1775-1783 Amerikaanse revolutie. Luik levert tienduizenden geweren aan de Amerikanen. Maar Luik levert aan iedereen en zo ook aan hun vijand, de Engelsen. In 1779 worden er door Jean Claude Niquet in samenwerking met Daniel Danoot fils (Bankiers) 20.000 Brown Bess geweren geleverd.

 

 

Waarschijnlijk niet, mogelijk een stukje.

Jean Claude Niquet (1744-1823), Voornamelijk maker van militaire wapens.

Hij neemt het familiebedrijf over op de Pont d'Ile, in een huis genaamd "La Selle d'Or" (Het Gouden Zadel) in de 18e eeuw, en "l'Anneau d'Or" (De Gouden Ring) aan de begin 19e eeuw (cfr Gobert)

In 1778 tekent hij een contract met de Britse regering voor de levering van 20.000 musketten en bajonetten en levert hij ook aan de "Insurgents" Opstandelingen van de 13 Amerikaanse koloniën. Hij ontvangt later een bestelling van 20.000 musketten en 1.200 schutterszwaarden van de regering van de Verenigde Belgische Staten (Brabantse revolutie) in december 1789. Diezelfde maand een bestelling van 20.000 geweermusketten en 12.000 zwaarden voor de Luikse Revolutionaire Raad.

In 1790 een bestelling van 1.000 cavalerie-musketons (de lange karabijn) voor Brabant en karabijnen voor de Tongerloo-dragonders. In maart 5.000 musketten voor Oostenrijk en in mei nog eens 1.000 musketten en 1.000 zwaarden voor Brabant.

In 1791 dient de Franse regering een bestelling in voor 30.000 geweermusketten van het model uit 1777 met bajonetten, te leveren met een snelheid van 2.000 stuks per maand. In augustus 1796 levert hij 2.417 zwaarden en 300 bajonetten voor de 14e Hollandse Lichte Infanteriebrigade.

Hoewel hij in 1803-04 in de rue de l'Etuve (Steamer Street) was gevestigd, zal de Franse regering zijn bedrijf (en ook andere fabrikanten van militaire wapens) breken door Jean Gosuin de exclusiviteit voor de hele productie te geven.

In 1805 had hij een baan als kassier bij de gemeente Luik. Omdat hij tegen de tijd van zijn overlijden vrijgezel was, ging het grootste deel van zijn nalatenschap naar zijn trouwe dienaar.

In totaal levert Luik in de periode 1778-1783 meer dan 100.000 geweren van Brits pattern.
1783-1787 Nederlandse revolutie. 1787-1795 herstel bewind Stadhouder.
1789 Franse revolutie.
Ook Luik ontkomt hier niet aan.
Op 18 augustus 1789 bezet de wapenfabrikant Jean Gosuin met zijn arbeiders het stadhuis van Luik.
Het is een van de vele acties tijdens de "Brabantse Omwenteling". Hier ontstaan "De verenigde Belgische Staten" Dat duurt slechts 1 jaar. Begin 1791 zijn de Oostenrijkers terug.
Augustus 1789 Gosuin bezet het stadhuis in Luik.

November 1789 De Pruissen bezetten Luik. Zij zijn in oorlog met Oostenrijk.

Begin 1791 De Oostenrijkers zijn terug.
November 1792 De Fransen bezetten Luik. Eerste veroveringstochten van de Franse revolutionairen.
Maart 1793 zijn de Oostenrijkers weer terug.
1793 10.000 Brown Bess geweren door Engeland besteld in Luik. Het is goed mogelijk dat deze, gezien het tijdsbeeld, nooit zijn geleverd.
Juli 1794 komen de Fransen. Zij gaan pas in 1813 weer weg.

Al met al het is een tijd van chaos en terugval. De productie van wapens loopt met 70% terug.

De Franse tijd. 1794-1813.

Alles wordt aangepast aan de Franse normen. Export wordt lastiger of helemaal onmogelijk gemaakt. Uitzondering is Nederland als Bataafsche Republiek 1795-1801, later Bataafsche gemenebest 1801-1806 en Koninkrijk Holland 1806-1810. Dan volgt inlijving bij Frankrijk 1810-1813.
Luik wordt ingezet voor de enorme wapenbehoefte van NAPOLEON.
Alle wapens zijn naar de norm van het model M.1777, met ringhaan en koperen pan.

M.1777.

De Nederlandse tijd, 1813-1830.

Napoleon is op de terugtocht en Nederland is er snel bij. Al in januari 1814 onderneemt Nederland actie om te zien of luik mogelijkheden heeft om wapens te leveren. Een maand later sluit het Departement van Oorlog een overeenkomst met J.Devillers, (over Devillers leest U verderop meer) de voormalige directeur van de Culemborgse Geweerfabriek, om 2.000 geweren te repareren en 2.000 geweren nieuw samen te stellen uit voorhanden onderdelen. Natuurlijk hadden de Fransen geprobeerd zoveel mogelijk bij hun terugtocht mee te nemen. Maar de chaos was groot en dat was maar deels gelukt. Een opgave uit september 1814 vermeld als in Luik aanwezig, 100.000 pond staafijzer, 16.000 geweerlopen, 54.000 ladehouten en 2.000 incomplete geweren.

november 1813 30.000 Brown Bess geweren gekocht in Engeland. Meegebracht bij de landing van de latere Koning Willem III in Scheveningen.

 

24 december 1813 4000 pistolen en 1000 karabijnen besteld in Engeland. Eind juni 1814 afgeleverd.
januari 1814 10.000 geweren. maart 1814 20.000 geweren

februari 1814 Nederland besteld bij J.Devillers. 2.000 + 2.000 geweren.
6 april 1814 Napoleon treed af.
juni 1814 protocol samentrekking Nederland en België. Kapitein Guerriot de Belsaux krijgt opdracht te onderzoeken naar de mogelijkheid tot levering van wapens bij Gosuin en Devillers. Hij schat in een productiecapaciteit van 3.000 geweren per maand.
juli 1814 Devillers levert zijn 2.000 gerepareerde en 2.000 samengestelde geweren.
23 augustus 1814 Nederland kiest voor het Franse systeem M.1777.
9 september 1814 contract met J.Devillers voor 20.000 geweren. Een maand later blijkt dat Devillers
deze productie niet aan kan en gaat de helft naar de gebroeders Malherbe de twee zonen van Dieudonné Malherbe.  In 1814 neemt Pierre Joseph Malherbe de Franse manufacture Impériale over. Dit is, naar ik aanneem een van de twee zonen. Hij, P.J.Malherbe neemt in 1822 ook het bedrijf van Jaques Gosuin over.
16 maart 1815 Willem Frederik koning van de Nederlanden, Koning Willem l.
20 maart 1815 Napoleon terug in Parijs.
15 juni 1815 Napoleon valt de zuidelijke Nederlanden binnen, de slag bij Waterloo volgt.
30 april 1821 besluit Nederland alle Engelse wapens te vervangen voor het Nederlands/Franse type.

In de Franse tijd is het gebruikelijk de slotplaat voluit te signeren.
Zoals; St.Etienne, Charleville, Tulle en hier op de afbeelding Liège. Hier met de keur onder kroon C en het jaar 1813.
Dat veranderd in de Nederlandse tijd. De keur met het jaartal blijft maar de gegraveerde tekst verdwijnt.

Achteraf blijkt dat de praat lang niet altijd gelijk loopt met de daad. Er worden wel contracten opgemaakt met afgesproken levertijden maar die worden meestal bij niet gehaald.
Ook is er veel kritiek op de geleverde kwaliteit. Er wordt behoorlijke wat afgekeurd of niet geaccepteerd. Het komt soms tot flinke conflicten als leveranciers niet hun beloftes nakomen. Ach ja, haastige spoed is zelden goed.
Er is een excuus, het is een tijd van ellende destructie en chaos.
We zijn er natuurlijk niet bij geweest en dus afhankelijk van gegevens uit boeken en het internet maar het valt op dat er veel gesproken wordt over contracten voor geweren en niet over pistolen.
De reden is dat de benodigde massa's bestonden uit infanterie. Daarbij had Napoleon de artillerie belangrijk gemaakt. De tactiek was daarop gebaseerd. Is de Cavalerie dan wel spectaculair, hun aandeel was veel kleiner en niet doorslaggevend. Daarbij was het effect van het militaire vuurwapen in die tijd maar heel beperkt. Richten, raken, de schootsafstand, het was, zeker gemeten naar nu beroerd! De massa (carré) moest het doen met een reëel raak kans tot 100 meter.
Het pistool van de ruiterij was hooguit geschikt voor zelfverdediging op zeer korte afstand.
Een schot is mogelijk en herladen te paard, ik geef het je te doen.
De sabel en de lans zijn veel belangrijker.

Pistolen. 

Na de bevrijding van Nederland wordt er zo snel mogelijk een eigen leger opgezet. In de zuidelijke Nederlanden (België) is het niet anders. Het begint vaak met particuliere initiatieven. Daaronder is ook Cavalerie.
Hun bewapening bestaat in eerste instantie uit een allegaartje. Het zijn restanten achtergebleven van de Fransen en wat pistolen van de Bataafse Republiek gemaakt in Culemborg.
Het moet komen van Engeland en in december 1813 worden daar 4.000 pistolen besteld.
In juni 1814 worden zij in de haven van Antwerpen afgeleverd.
Augustus 1814 784 paar pistolen besteld bij M.Nosset in Amsterdam.
Oktober 1814 J.Devillers levert 320 paar pistolen voor de Commiezen te voet.
Maart/april 1815 er worden 6.500 paar pistolen besteld. Te leveren door Devillers en de gebroeders Malherbe.

Het is dan het reglementaire pistool M.1815
Lang ca. 38cm. loop ca. 21cm. kaliber 17mm.
Handwerk en van verschillende leveranciers.
Dus ook kleine detail en maatverschillen.
Hier afgebeeld met grote trekkerbeugel, zijn er ook exemplaren met een kleinere trekkerbeugel.

België onafhankelijk. 1830.

Ook dan weer een chaotische tijd. De voorlopige regering probeert op alle mogelijke manieren hun leger te organiseren en te bewapenen. Er wordt gesproken over 2 tot 4.000 cavalerie of ruiters.

De merken of keuren op het Luikse vuursteen pistool naar brits model.

Het meest voorkomende keurstempel op de slotplaat.
D N onder kroon.
Je mag aannemen dat het de initialen zijn van de leverancier of de keurmeester.
Het lijkt veel op de Nederlandse manier zoals gebruikelijk na 1815.
De oorsprong zal in Frankrijk liggen.
Opvallend is dat een jaarcijfer ontbreekt.
Op het internet wordt er gespeculeerd wat het kan betekenen. Laat ik ook eens een poging wagen

D.N staat voor Devillers - Nosset. Devillers de fabrikant en Nosset de opdrachtgever uit Amsterdam voor 784 paar pistolen in 1814. Of is het bankier Danoot en Niquet uit 1779 of Devillers-Niquet? Misschien Departement Nationale?
D C naast anker komt ook een enkele keer voor.
Dit keurmerk is waarschijnlijk de reden dat het pistool soms als Marine wapen wordt aangemerkt.
Anderen vinden een Marine pistool zonder vaste laadstok onhandig en onwaarschijnlijk.




 

JND?  Joseph Devillers die na Culemborg (1812) verder gaat in Luik.

Een Arabische Stempel uit het Ottomaanse rijk (Turkije). Mogelijk Cairo in Egypte. Tot de Franse invasie in Egypte in 1798 zijn het de Fransen die als militaire adviseur optreden in het Ottomaanse rijk. Daarna worden het de Britten en zij leveren ook wapens. In het bijzonder de firma Hanquet levert veel in de periode 1830-1860.
Bij Thomas Delmar Londen wordt op de veiling van juni 2012 een pistool geveild met oosters proefmerk en gedateerd in het Arabisch 1848/49. 

In Amerika wordt in 2020 dit pistool aangeboden met een Arabische keur op de slotplaat.

Gekroonde W op de slotplaat.






Een W stempel in het hout wat sommigen doet denken aan Willem l de latere koning der Nederlanden. (16-3-1815).
Ook UDO LANDER schrijft dit toe aan een koning Willem in zijn artikel in het DWJ 8-2016 Blz. 76 t/m 79.
Dat de keur W aan Willem van Oranje wordt gekoppeld is niet onlogisch want die W keur komt ook voor op de sabel Zware cavalerie No. 3 M1813.
Ger hof onderzoekt 189 exemplaren uit het Rijksmuseum waarbij hij de keur W 56 x aantreft.
Hij verondersteld dat er eind 1813 begin 1814 al sabels besteld en geleverd zijn waarvan er geen contracten in het grootboek van de Grootmeester der Artillerie genoteerd zijn. Zie, www.Sabels.net. Documenten.
De periode eind 1813 begin 1814 komt hiermee wel erg prominent in beeld.

 

 

 

 

 Nog onbekend, gekroonde W samen met gekroonde D

 

Opgepakt van het internet, een discussie over in Luik (B) gemaakte geweren Brown Bess. Daarbij komt aan de orde een in een Argentijns museum aanwezige Brown Bess Waarbij op de slotplaat een Nederlandse kroon en als keur een gekroonde W. en natuurlijk TOUWER.
 

 

Onder de loop zijn verschillende stempels. Daarbij E L G in ovaal, een keur ingevoerd in 1810.
M J. en C onder kroon.


De fabrikanten stempel rechts midden op de loop is van Malherbe.

Opvallend is dat de verstrengelde    E L  de voorlopige keur sinds 1847 ontbreekt.
Het is Malherbe die al in 1814/15 zaken doet met de Nederlandse overheid.

In 1807, Pierre Joseph Malherbe de Goffontaine had 3 manufactures and after the fall of the French regime, it repurchases with the son of Gosuin manufactures quay St-Léonard in Liege and of Chaudfontaine.

De familie Malherbe behoren tot de weinige geweermakers van voor de Franse tijd die kans zien die Franse tijd en de revoluties daarvoor goed door te komen. Van origine zijn ze loopsmid en bezitten drie molens.. Jean Antoine Malherbe, loopmaker werkt samen met zijn 5 zonen. Soms zijn de tijden niet goed, soms beter. In 1765 heeft hij 17 man in dienst. Thus Dieudonné Malherbe (1750-1837) Meester van de slijpmolen te Trooz. Dat is zo,n 10km. ten z.o. van Luik. Bezit ook verschillende smederijen van lopen. Er zijn meer Malherbes met een molen. Jean Malherbe eigenaar van een Molen in Trooz 1733-1786. Opgevolgd door Henri Lambert Malherbe 1786-1803.

Chaudfontaine, Luik

Type: Onderslag watermolen
Functie: IJzergieterij

Om zich te onderscheiden van al die Malherbes in de wapenfabrikage en wapenhandel voegt Dieudonne Malherbe  (1750-1813) toe aan zijn naam, Dit Goffontaine.  In 1814 leveren zijn 2 zonen 10.000 geweren aan Nederland.

De Handel.

In de catalogus no.11 van het Amerikaanse Sears and Roebuck
uit 1902 wordt geadverteerd met het pistool.
Voor USD. 2,75.
Blijkbaar heeft Sears and Roebuck een partijtje op de kop getikt.
In de jaren 50 en 60 van de vorige eeuw worden de pistolen, maar dan als enkele stuks, aangeboden op de Amerikaanse markt.

Door The museum of historical arms Miami Beach in 1956 voor USD 50.--.
Door Robert Abels New York in 1963 voor USD 75.--.

De firma ALFA uit Hamburg Duitsland heeft hem te koop in 1911 als Frans steenslot pistool voor D.M. 12.--.  Ook ALFA zal er een aantal op voorraad gehad hebben.

Deze verspreiden zich ook onder de verzamelaars in Duitsland en in 1974 wordt er een geveild bij Lothar Heubel met een geschatte prijs van DM. 700.--

Bij DE WAFFEN KAMMER Lothar Heubel Nr 6 1976 heeft er op dat moment zelfs 4 stuks in de aanbieding.

Prijs DM 890.--

De jaren 70 van de vorige eeuw. Antieke wapens verzamelen is weer erg populair. De prijs is bijna vergelijkbaar met nu in 2022. toen, € 450.-- Nu rond de € 750.--. Daar is geen inflatie correctie aan de orde.

Maar ook in Engeland komen ze terecht. The Lyle official armour revieuw uit 1982 maakt er melding van. Verkocht voor BP. 110.-- of USD
295.-- Zij vermelden slotplaat gestempeld met
G D en Turkse keur.
Bij de veilingen van Thomas Delmar komt er in de periode 2005/16 ook een ter tafel.

Conclusie vragen en mogelijkheden.

1.Laten we eens aannemen dat Jean Gosuin in 1790 begonnen is met de productie van zijn 1.000 paar pistolen voor "De Verenigde Belgische Staten". Dat die Verenigde Belgische Staten maar een jaar bestaan kan een goede reden zijn dat er wel gemaakt maar nooit afgenomen is. De onderdelen, sloten, koperwerk  liggen klaar bij de thuiswerkers/fabrikanten.
Het hout is dan van latere datum, 1814? .De kolf heeft de nieuwe platte kolfkap met de ring.  Het is van het Britse pistool  New Land Pattern.  Dat pistool is ontwikkeld in 1796 maar dan beginnen ze met een afgeronde kolfkap. De platte kolfkap  verschijnt in 1802. Algemeen wordt gezegd dat de platte kolfkap met ring bedoeld is voor de EIC East India company.

2.Als de Britten in 1793 10.000 Brown Bess geweren bestellen in Luik blijft de vraag of die wel geleverd zijn. In 1794 komen de Fransen. Een goede kans dat zij levering (deels) geblokkeerd hebben.
Over Pistolen wordt niets vermeld. De Franse tijd 1794-1813/14 Zal het verder onmogelijk gemaakt hebben voor de vijand Engeland te produceren. Verouderde systemen, en eigenlijk is het Britse systeem ook verouderd, zullen niet meer gemaakt worden, Het wordt het Franse systeem 1777.

3.In de Nederlandse tijd 1813-1814 is in het begin alles mogelijk. Het Franse systeem is dan wel  standaard, maar alles is bruikbaar en moet ingezet worden. Luik is bekend met de fabricage van Britse wapens er liggen nog volop ongebruikte onderdelen en half producten in de magazijnen.
Hoewel geweren de prioriteit hebben worden er ook pistolen besteld. zoals de 784 paar = 1568 stuks bij M.Nosset (lezen als Michel Nossent?) Amsterdam in 1814. Zij zijn besteld door de gouverneur van Amsterdam Kraijenhoff en bestemd voor Huzaren.

 

 

Michel Nossent woont in 1813 op de kalverstraat No 147 het 7de huis van de Olieslagerssteeg. Mei 1813 verhuist hij naar No.144 tegenover Het Klooster.  In 1806, hij is dan 29 jaar, en afkomstig uit Luik, trouwt hij (in Arnhem) met de uit Amsterdam afkomstige Catharina Maximilién. zij was eerder getrouwd met Hubert Bossi,  Haar adres Kalverstraat bij het Klooster no.114. Dat lijkt op een buurvrouw.

In 1823 woont hij in Luik. 

Maar wat heeft Nossent voor verbinding met wapenleveranties?

In 1811 wordt hij vermeld als Zadelmaker Amsterdam.  Als ik verder zoek op een andere schrijfwijze van de eerdere echtgenoot van Nossents vrouw Bossi, kom ik langs George Boussu (1778-1862) de Artillerie wapencontroleur. Zijn moeder is een meisje Devilliers. Een ander mogelijk familielink is de Geweermaker Rousseau Amsterdam die in 1771 een meisje Boussu trouwt. Dat kunt U lezen in mijn blog van 02-04-2016 Geweren, Pistolen, Sabels , Nederlandse Antieke Wapens.

Amsterdammers afkomstig uit Luik, ze kenden elkaar en trouwden met elkaar.

In augustus 1814 krijgt de Inspecteur Generaal Du Pont opdracht tot het bestellen van 320 paar pistolen voor de Commiezen te voet van de indirecte belastingen. ( Nederlandse Vuurwapens 1813-1866 Martens en de Vries).
Direct na het wegtrekken van de Fransen ontstaan, meestal uit particulier initiatief, overal nieuwe legertjes al of niet bereden. De behoefte aan wapens is enorm.
Alles wordt aangepakt wat lang niet altijd tot een goed resultaat leidt. Aanbieders van wapens blijken niet altijd even betrouwbaar. In het boek Nederlandse Vuurwapens 1813-1866 schrijven Martens en de Vries op blz.61-62 ,,In totaal was de Nederlandse Cavalerie in die begintijd tenminste uitgerust met 4 modellen pistool". Daarbij wordt genoemd, Oud Hollands Pistool, het slot alle delen onverbeterd. De pan van ijzer. Geen laadstok. Dat is dus niet het Cavalerie pistool rond 1800. Die heeft al de koperen pan.

Afbeelding Nationaal Militair Museum

4. België onafhankelijk in 1830. Er ontstaat weer een enorme behoefte aan wapens en het "Voorlopig Bewind" koopt alles wat er maar te krijgen is. In 1832 begint, dan het Koninkrijk België te reorganiseren en blijken er 29 verschillende geweren en karabijnen, waaronder van Engels model in het Belgische leger en bij de burgerwacht in gebruik te zijn. Over pistolen wordt weer niet gesproken. Ook dat zal wel een allegaartje zijn.

5. Ottomaans/Turkije/Egypte. Je mag vaststellen dat er daar ook terecht zijn gekomen gezien de merkjes op de slotplaat. Interessant wordt dan de datum 1848/49. Dat is behoorlijk laat voor een vuursteen pistool. Ach ja, ze waren er nog en niet te duur. Het is handel. Ook voor de representant of inkoper v.d. Turkse overheid zal er wel een flink percentage tussen gezeten hebben.

Geen conclusie.

Helaas, wel mogelijkheden maar geen conclusie. Wat zijn de feiten waar we rekening mee moeten houden.
1. Goed vuursteen pistool van Luikse kwaliteit (handwerk/thuiswerk) met het aanzien van voor 1800 met een Britse New Land Pattern 1802 kolfplaat.
2. Luik maakt alles maar uitsluitend op bestelling. Iets of iemand moet toch de opdracht gegeven hebben voor het maken. Daar moet iets mis gegaan zijn. Niet afgemaakt, niet afgenomen, niet betaald? Maar kort gebruikt? Onrustige tijden en onbetrouwbare opdrachtgevers kunnen hier goed mee te maken hebben. Uiteindelijk toch maar gemaakt. Was het een opdracht (bestelling) uit 1813/14 uit Nederland? Afgenomen? Tenslotte komen ze in de losse handel en uiteindelijk in het Museum en bij de verzamelaar.

Tijdelijk in dienst genomen of besteld in 1813-14 maar nooit afgenomen of al weer snel ingenomen en opgeslagen?  Nederland met Willem van Oranje is mogelijk. Zie keur W.

Al met al zijn ze waarschijnlijk eerst als onderdelen en later als partij terechtgekomen in de Luikse opslag. De Luikse wapenhandelaren en Fabrikanten maakten en verkochten maar ruilden ook van alles in. De uitpuilende magazijnen, kelders en zolders laten ook nog in 1970/80 zien dat zij barstensvol staan met een grote variëteit aan vuurwapens. Ook Vuursteen en percussie.

3. Het is zeker geen Brits wapen ook al wordt dat gesuggereerd door de platte kolfkap met de ring.
Britse pistolen hebben altijd een vaste laadstok. Bekend met het maken van Britse wapens is het mogelijk dat in 1814 een wapen is gemaakt van oude onderdelen (Loop Slot) met gebruik van Brits Pattern onderdelen.

4. Pistool zonder vaste laadstok, Oostenrijk ( De Habsburgers heersen over de Oostenrijkse Nederlanden met onderbreking van het revolutiejaar 1789-1790 en met de komst van de Pruisen en in 1794 de Fransen. ) en Nederland zijn dan het dichtste bij.

5. Met E.L.G. keur op de loop moet betekenen na 1810. Het kan ook dat de lopen ouder zijn maar bij het in de handel komen, na 1810 alsnog gekeurd zijn. Het ontbreken van de voorlopige keur EL zegt voor 1847. het ontbreken van een jaarcijfer onder de keur op de kolfplaat lijkt mij te duiden op, ze zijn nooit officieel geaccepteerd.

6. Nog geen exemplaar gezien met een regiment, onderdeel of wapennummer.

7. Nooit omgebouwd naar percussie. Dat is toch opvallend. Niet goed genoeg? Te lang in de opslag gelegen? Te ouderwets?
Begin mei 2018 komt er toch op Catawiki een pistool te koop. Verkort en omgebouwd naar percussie.
De verkoper noemt het Liège navy pistol-export market-1830/1840.
Het ELG merk boven op de loop.

De ombouw met het schoorsteentje boven op de loop is dan volgens het gebruikelijke NL, Belgische en Franse militaire systeem.



De slotplaat met gekroonde DN.

Het ziet er toch uit naar een ombouw uit de tijd. Maar waarom, en voor welk doel?  De lengte suggereert Gendarmerie






8. Opgeslagen? vergeten? Aannemelijk is dat er ooit een deel verkocht is aan Egypte of Perzië rond 1848 wat laat is voor een vuursteen model. Maar ach, verouderd, met wat massage (steekpenningen) aan de tussenpersoon of de Ottomaanse bobo lukt die verkoop nog wel.
Een verouderd systeem is niet zo vreemd.  Zo wordt tijdens de Atjeh oorlog van 1873 tot 1914 nog geruime tijd het vuursteenslot meer gewaardeerd en gebruikt door de inheemse bevolking.

Toch conclusie?

Op deze foto een exemplaar met de kortere trekkerbeugelstaart uitlopend in het hout in plaats van aansluitend aan de kolfkap.

In het DWJ, Deutschen Waffen-journals 08-2016 besteed UDO LANDER bijna 4 pagina's Blz.76 t/m 79 om aan dit pistool. Waarin hij zich verbaast hoe weinig er over dit pistool bekend is.
Hij concentreert zich dan hoofdzakelijk op een exemplaar met een EL keur van na 1853 onder op de loop, een CD keur en een Arabische (Perzië)  stempel op de slotplaat.

 

De CD keur staat ondersteboven, de Arabische (Perzië) stempel is nogal vaag.
Heel apart want het percussie systeem is dan al heel gewoon.

Het is een bewijs dat deze pistolen ook in maritiem gebruik geweest zijn. Militair en/of civiel.

1803-1805 lijkt mij onwaarschijnlijk en 

wat vroeg. 

Original Dutch Napoleonic Flintlock Naval Pistol marked HAARLEM and AMSTERDAM - circa 1800-1810 Regular price$1,595.00

Zo'n onberoerd Nederlands Belgisch vuursteenpistool, niet aan gerommeld en volledig uit zijn tijd.
Oké hij is dan niet exact te linken aan een gebruiker, leger of schutterijonderdeel en heeft niet zoveel spectaculairs meegemaakt maar wel heel veel zien langskomen.  Liggend, compleet of in onderdelen, in het magazijn, wachtend op zijn verlossing om een goed huis te krijgen bij een gepassioneerde verzamelaar.
Een puur stukje geschiedenis!


Een handelaar uit de USA heeft voor de DN stempel op de slotplaat bedacht, dat moet Delft zijn.


En dat geen reproductie zal ongetwijfeld kloppen maar die zijn er tegenwoordig ook. Eenvoudig herkenbaar.

 

 

 Wapen weetjes.

Zoals gezegd, een chaotische tijd als Willem Frederik van Oranje na zijn aankomst in Scheveningen in 1813 een eigen leger op de been wil brengen. Ook de bewapening is een allegaartje. Standaard worden het eerst de Engelse wapens maar eigenlijk zijn die ook al verouderd en gaat de voorkeur toch uit naar het modernere Franse systeem. en daar komt pas verandering in als er in Luik gekocht kan worden.
Hoe en waarom precies een model zich ontwikkeld is lastig na te gaan. Technische ontwikkelingen hebben hun invloed. Er schijnt ook een zekere behoefte te zijn aan een eigen herkenbaar model.
Uiteindelijk wordt e.e.a. vastgelegd in een voorschrift. Het vuursteen pistool met het Franse slot.

 

Vuursteen pistool Culemborg.

Het lijkt er op dat het model niet zo heel erg nieuw is als ik het vergelijk met Culemborgse pistool van rond 1800. Dit pistool is 38cm. lang, de lengte is dan gelijk aan de M.1815.Bovenaan in deze blog besproken.

Udo Lander verondersteld dat dit model al in 1790 in Luik gemaakt is. (Das Deutsche Waffen-Journal  DWJ no 12  2005 Blz.68 e.v.)

 
Het pistool wordt met vlak slot met messing pan in 1813 geleverd aan Baden. Foto hieronder.

 

 

 

 

 

 lang 396mm. Loop 227mm.

 

Hoe dan ook, we zijn op weg naar het standaard model M 1815.

                                                Vuursteen pistool Berleur. 

Vuursteen pistool door G Berleur à Liège 

Lang 40cm.
Loop 22,7cm.
Kaliber 17mm.
Loopband 59mm.
Op de loop 1814.
Kleine trekkerbeugel.
Op het hout TH en 6
Op de loopband 6.

   

Vuursteen pistool Malherbe.

Vuursteenpistool door Malherbe Frs à Liége
Lang 40 cm.
Loop 22,8 cm.
Kaliber 17mm.
Loopband 69mm. Dat is ca. 1cm langer dan gebruikelijk en zonder korrel.
Op de loop ELG keur in ovaal.
Kleine trekkerbeugel.

Beide pistolen beschouw ik als voorlopers van de M 1815. Zij zijn zo'n 2cm langer dan de standaard M 1815.
Opvallend is dat van beide pistolen de slotplaat nog volledig gesigneerd is met de makers (fabrikant) naam. Dat waren ze zo gewend uit de Franse tijd. Mogelijk zijn het proef/voorbeeld pistolen ter kennismaking aangeboden aan potentiële kopers. Nederland als koper?  Heel waarschijnlijk en dan zet je je naam er natuurlijk op.

 

Een echte M.1815. Lang 38,5cm. Loop 20,8cm. Kaliber 17mm.
Op de loopstaart M 1815 Op de loop PB de keur van inspecteur P. Bullot. (1816-35).
Onder op de loop en op het koper beslag  JD onder kroon = Fabrikant J.Devillers.
Op de slotplaat Gekroonde S waaronder 16 = Saltzherr 1816.
Het slot is dan 1cm meer naar voren geplaatst in vergelijking met de pistolen van Berleur en Malherbe.  De trekkerbeugel is ruimer geworden.
                 
Op de kolfkap A K N. 2
                             B
                        N     80
= Afdeling Karabiniers No 2   2e compagnie. Wapennummer 80

Op 15 november 1815 in België opgericht.
Het is zware cavalerie waar later het pistool M.1820 voor komt.
Als deze afdeling uitgerust wordt met kurassen afkomstig van het slagveld Waterloo, verandert de naam op 18 juli 1816 in Kurassiers.
In november 1830 is de afdeling opgeheven.

                                  Pistool M 1815/41 percussie van Devillers.

Pistool M 1815/41 percussie.

Lang, 37,8cm. Loop 20,5cm. Op de slotplaat de keur S/15 onder kroon = Keurmeester Jan Saltzher geboren 1768 in Culemborg. In 1814 bij Devillers. Op het koper beslag gekroonde JD =  Devillers of Keurmeester Jean Dolfin geboren 1777 in Luik. Keurt bij Malherbe in1817 hout en lopen. In 1828 met pensioen.
Dit pistool is afkomstig uit Nederlands Indië waar met de ombouw naar percussie officieel gestart wordt in 1845. Wel was er al eerder geexpirimenteerd met percussie wapens en dan met name bij Jagerbussen. Officieel na 1845 worden van de dan aanwezige 1362 pistolen, 1222 stuks getransformeerd. Van de vuurwapens van het NIL, later KNIL, is het hout vaak (ge)zwart.

Slagpistool M.1815/29  Nederlands Indië.

Lang 38cm. Loop 20,4 cm. Het koper beslag met gekroonde LB keur.
In Nederlands Indië waren al eerder percussie wapens in gebruik. In1829 worden er 350 paar pistolen betseld bij Mathieu Joseph Malherbe in Luik. Blijkbaar is hier ook geëxperimenteerd met een pistool M.1815. Later komt het voorschrift M.1815/41. volgens het contract met ijzer beslag. NEDERLANDSE VUURWAPENS 1813-1866 mARTENS EN DE vRIES blz. 102.

Vaak zijn de pistolen uit Nederlands Indie zwart van hout.

 

Meer lezen over dit Nederlandse pistool M1815,
Das Deutsche Waffen-Journal  DWJ 2005 41e jaargang No12 Blz.68 e.v.

Nederlandse Vuurwapens 1813 1866 Martens en de Vries. 

 

 Arthur Dorst stuurt mij deze foto's. Een standaard M.1815 pistool. Keur S.15.

Er is iets bijzonder aan dit pistool. De pandeksel (batterij) heeft een wieltje om de wrijving te verminderen en daardoor mogelijk te versnellen bij het afvuren. Dat komt wel vaker voor bij privé wapens.

Kempers geeft op Blz. 85 in zijn boek Antieke Vuurwapens aan dat deze verbetering wordt toegepast omstreeks 1770 en mogelijk een Nederlandse uitvinding is.

Er is geen aanleiding om te veronderstellen dat hier een latere restauratie heeft plaatsgevonden met gebruik van een toevallig voorradig onderdeel. Logischer is een probeersel van de geweerwinkel in Delft. Het pistool heeft nooit de troepen bereikt en dat verklaart weer de goede staat waarin hij is overgebleven.

 

In januari 2022  verschijnt dit vuursteen pistool met Nederlandse kenmerken op Marktplaats. 

 

Typische Culemborgse tegenplaat.

 

Geen laadstok. Kleine trekkerbeugel Ladenhout grotendeels weg. Wel is een loopbandveer nog aanwezig. Vlakke slotplaat.

 

 

 

 

 

Het pistool ziet er uit alsof het geruime tijd in een vochtige opslag heeft gelegen. Vuil, roest zwart.

Hier ontkom je bijna niet aan restaureren. Een gok want je weet nooit hoe diep de pitting is. Daarbij is de messing kolfkap met zijn korte of ontbrekende veren voor mij onbekend op een Militair vuursteen pistool. Hoe de lade (voorhout) met zijn ladebanden eruit gezien heeft? Dat wordt dan fantasie. Geen laadstok is zeker, daarvoor ontbreekt in de resten v.h. hout de opening.

Wel is duidelijk dat alles al vele jaren bij elkaar hoort.

Lang 40cm. Loop 22,5cm. Monding 17mm.

Met het restaureren of heet het opknappen en schoonmaken zijn alle oude delen behouden met uitzondering van enkele vernieuwde schroeven. Mogelijk of waarschijnlijk is er bij de voorste loopband ook een loopbandveer geweest.

 

 

 

De bekleding van de batterij is vernieuwd.

 

Help! 

De verkoper dateert het tussen 1750-1780.

Zijn de kolfkap en de slot tegenplaat identiek, blijft het grote verschil met het gerestaureerde/opgeknapte pistool het bolle slot en de bolle haan en wel een laadstok. Geen ladeband veer maar bevestiging v/d/loop door pennetjes.